21 februar halkara ENE DIL güni.

21 – nji  februar  halkara Ene dili saýlanmagyň gözbaşysy,1952-nji ýylda Pakistan-da şol wagtky hökümeti URDU dilini ýurduň ýeke-täk resmi dili diýip we URDU diliň ýurtda, 3% golaýdan köp haýyrlanmazlygyna garamazdan saýlanyp yglan edilmegi, 21-nji fewrual-da döwlete garşy uly gozgalaň turuzýar we Dhaka şährinde polis bilen çaknaşykda köp ölümli gün bolup ýasa öwrülýär.

Bu gapmagarşylyk netijesinde wagt bilen 1971-nji ýylda gündogar pakistanlar ýurtdan bölnüşip özbaşdak bolýarlar we häzirki wagt şolar BANGILADEŞ ady bilen tanalýar.

Şol zamandan bäri 21-nji Februar Bangiladeş-de Şehitler güni diýip resmilenýär we  1999-nji ýylda UNSCO-de Bangiladeş Hökümetiniň arzasy bilen 21,02,2000 Februar Halkara Ene Dil güni diýilip yglan edildi. 

Ene dili bilşimiz ýaly çagalaryň,  enesiniň kepleýän dili we çagaň birinji öwrenýän dili bolýar.

Çagalar Ene dili öwrenmek üçin ilkibada mektebe baryp sapak alman, öz Ena-Atasyndan we töwerek daşyndaky Adamlardan öwrenýärler.

Ene dili , Dil öwreniş (Linguist) ylmynde, 1-nji dil diýip hem aýdylýar. Linguistik ylmynda Ene dili , adamyň 1-nji Öwrenen dili sebäpli, ony hökman Enesiniň dili däl-de, eýsem, şol öwrenen dil başga dil bolup biler diýip hem aýdylýar.

Mysal getirsek; Häzirki wagt-da başga ülkelerden( ýuwurtlerden) Uruppa  gelen maşgalar-da, çagalar, Enelerniň dilini ýa bilmeýärler ýa-da az-kem düşünýärler. Çagalar-da bu ýagdaý esasan enesiniden öwrenen dili, indi haýsy halk bolsa-da, özara gatnaşyklar az, ýa asyl bolmadygy sebäpli , öwrenen  ene dilini az peýdalanyp ýatdan çykarýarlar. Elbet-de ehtniki halklar  köp öýlerde , ene-ataň zähmetleri esasynda , çagalar öýde ene dilinde kepleýärler we daşarda, yuwurduň umumy dilinde kepleşýärler. Bu form 2 dilli ýaşaýyşa Bilinguist diýip atlandyrylýar.

Ene dili diýip aýdanymyzda, aňymyza birinji gelýän pikir , halkymyzyň kepleýän dili we kimligimizi 

Aňlatýar diýip düşünýäris. Her bir halkyň medeniýeti onuň dili bilen göni bagly bolup onuň edebiýaty , taryhy , däp-dessurlary we geçmeşiň mirasyna eýelik edip bizleriň kimligimizi görkezýär.

Diýmek eýäm kim men diýen sorag Dil bilen baglanşykda ýüze çykýar! Kim men sözde , özüň hakda pikerlenýärisiň. Öz dýügümiz , pekir etşimiz we şahsiýetimizi soraga çekýäris.felsefe nazardan : men öýlanýaryn, onda bu men diýlende, pekir etmegi, dil we kimlik bilen özara üzülmez baglanşygy teswirlendirýär. Adam pekirlenende , öz bilýän dilinde pekirlenýär we şol dilde hem jemigiýetçilik gatnaşykda peýdalanýar we özüniň kimligini, haýsy halkdan bolandygyny mälim edýär.

Ýokarda Haýsy halk-dan söz , bizleriň Milli kimligimiz aňlatýar. Milli kimlik düşünjäniň manysyny

Sol bir dilde kepleşýän we bir dili özara gatnaşykda peýdalanylýan , medeni we taryh , däp – dessurlar,

halka-da jemlenip miras galan durmuş wakalary, özüne alýan manysy bilen düşünseň ýalňyş däl.

Dil barada (hakda)Ýokarda düşünjleri jemlesek , onda dil özi bir kultur ýa-da medeniýet bolup biziň kimligimizi görkezýän we hemme taraplaýyn ynsanlaryň ösüşinde möhüm roly barlygy belli bolýar.

Turkmenkultur.com sahypa müdüri.

Timur Kor

Oguznama. (EPOS)